ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ I
(Άρθρα 6 και 24)
ΚΡΙΤΗΡΙΑ ΓΙΑ ΤΟ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΜΟ ΚΑΙ ΤΗΝ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΟΥ ΔΥΝΗΤΙΚΟΥ ΣΥΓΚΡΟΤΗΜΑΤΟΣ
ΑΠΟΘΗΚΕΥΣΗΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΓΥΡΩ ΠΕΡΙΟΧΗΣ.
Ο χαρακτηρισμός και η αξιολόγηση των δυνητικών συγκροτημάτων αποθήκευσης και της γύρω περιοχής που αναφέρονται στο εδάφιο (3) του άρθρου 6 διενεργούνται σε τρεις φάσεις, καθ΄ υπόδειξη του Διευθυντή Γεωλογικής Επισκόπησης και σύμφωνα με τις βέλτιστες πρακτικές κατά την αξιολόγηση, καθώς και τα ακόλουθα κριτήρια. Παρεκκλίσεις από ένα ή περισσότερα από τα κριτήρια αυτά μπορούν να επιτραπούν από την αρμόδια αρχή εφόσον ο φορέας εκμετάλλευσης έχει αποδείξει ότι δεν θίγεται η ικανότητα του χαρακτηρισμού και της αξιολόγησης που καθιστούν δυνατή την κατά το άρθρο 6 κρίση.
Φάση 1: Συλλογή δεδομένων
Συγκεντρώνονται επαρκή δεδομένα για την κατασκευή ογκομετρικού και στατικού τρισδιάστατου (3-D)- γήινου μοντέλου για τον τόπο αποθήκευσης και το σύμπλεγμα αποθήκευσης, συμπεριλαμβανομένων των υπερκείμενων πετρωμάτων και της γύρω περιοχής με τις υδραυλικώς συνδεδεμένες περιοχές. Τα δεδομένα αυτά καλύπτουν τουλάχιστον τα ακόλουθα εγγενή χαρακτηριστικά του συμπλέγματος αποθήκευσης:
α) γεωλογία, τεκτονική και γεωφυσική,
β) υδρογεωλογία (ιδιαίτερη έμφαση θα δοθεί στην ύπαρξη υπόγειων υδάτων προοριζόμενων για κατανάλωση),
γ) μηχανική ταμιευτήρα (συμπεριλαμβανομένων ογκομετρικών υπολογισμών του όγκου των πόρων για έγχυση CO2 και απώτερη χωρητικότητα αποθήκευσης κλπ),
δ) γεωχημεία (ρυθμοί διάλυσης, ρυθμοί ορυκτοποίησης κλπ),
ε) γεωμηχανική (διαπερατότητα, πίεση θραύσης κλπ),
στ) σεισμικότητα,
ζ) παρουσία και συνθήκες φυσικών και ανθρωπογενών διόδων, συμπεριλαμβανομένων φρεάτων και γεωτρήσεων που θα μπορούσαν να αποτελέσουν οδούς διαρροής,
Χαρακτηριστικά της γειτονίας του συγκροτήματος:
η) χώροι που περιβάλλουν το σύμπλεγμα αποθήκευσης, οι οποίοι μπορούν να επηρεαστούν από την αποθήκευση CO2 στον τόπο αποθήκευσης,
θ) κατανομή πληθυσμού στην περιοχή πάνω από τον τόπο αποθήκευσης,
ι) γειτνίαση με πολύτιμους φυσικούς πόρους (συμπεριλαμβανομένων ειδικότερα περιοχών Natura 2000 κατ’ εφαρμογή του περί Προστασίας και Διαχείρισης Άγριων Πτηνών και Θηραμάτων Νόμου που προνοεί για την προστασία και διαχείριση άγριων πουλιών και θηραμάτων και του περί Προστασίας και Διαχείρισης της Φύσης και της Άγριας Ζωής Νόμου που προνοεί για την προστασία και διαχείριση της φύσης και της άγριας ζωής, πόσιμων υπόγειων υδάτων και υδρογονανθράκων).
ια) δραστηριότητες γύρω από το σύμπλεγμα αποθήκευσης και ενδεχόμενες αλληλεπιδράσεις με τις δραστηριότητες αυτές (π.χ. έρευνα, παραγωγή και αποθήκευση υδρογονανθράκων, γεωθερμική χρήση υδροφόρων οριζόντων και χρήση υπόγειων αποθεμάτων ύδατος),
ιβ) γειτνίαση με την ή τις δυνητικές πηγές CO2 (συμπεριλαμβανομένων εκτιμήσεων της συνολικής δυνητικής μάζας του οικονομικώς διαθέσιμου για αποθήκευση CO2) και με επαρκή δίκτυα μεταφοράς.
Φάση 2: Εκπόνηση του τρισδιάστατου στατικού γεωλογικού μοντέλου της γης
Βάσει των δεδομένων που συλλέγονται στη Φάση 1, εκπονείται με τη χρήση προσομοιωτών ταμιευτήρα σε ηλεκτρονικό υπολογιστή τρισδιάστατο στατικό γεωλογικό μοντέλο της γης, ή μια σειρά τέτοιων μοντέλων, του υποψήφιου συμπλέγματος αποθήκευσης, συμπεριλαμβανομένων των υπερκείμενων πετρωμάτων και των υδραυλικώς συνδεδεμένων περιοχών και ρευστών.
Το/τα στατικό/ά γεωλογικό/ά γήινο/α μοντέλο/α θα χαρακτηρίζει το σύμπλεγμα από πλευράς:
α) γεωλογικής δομής της φυσικής παγίδας,
β) γεωμηχανικών, γεωχημικών και ροϊκών ιδιοτήτων του ταμιευτήρα, του υπερκείμενου εδάφους (υπερκείμενα πετρώματα, σφραγιστικές στρώσεις, πορώδεις και περατοί ορίζοντες) και των περιβαλλόντων σχηματισμών,
γ) χαρακτηρισμού συστημάτων ρωγμών και παρουσίας ανθρωπογενών διόδων,
δ) επιφανειακής και κατακόρυφης έκτασης του συμπλέγματος αποθήκευσης,
ε) όγκου του πορώδους χώρου (συμπεριλαμβανομένης της κατανομής του πορώδους),
στ) κατανομής αναφοράς των ρευστών,
ζ) τυχόν άλλων σχετικών χαρακτηριστικών.
Η αβεβαιότητα που συνδέεται με εκάστη των χρησιμοποιούμενων παραμέτρων για την κατασκευή του μοντέλου πρέπει να αξιολογηθεί με την ανάπτυξη φάσματος σεναρίων για εκάστη παράμετρο και με τον υπολογισμό των ενδεδειγμένων ορίων εμπιστοσύνης. Επίσης πρέπει να αξιολογείται τυχόν αβεβαιότητα συνδεόμενη με το ίδιο το μοντέλο.
Φάση 3: Χαρακτηρισμός της δυναμικής συμπεριφοράς της αποθήκευσης, χαρακτηρισμός ευαισθησίας, εκτίμηση κινδύνου
Οι χαρακτηρισμοί και η εκτίμηση βασίζονται σε κατάρτιση δυναμικού μοντέλου, που περιλαμβάνει ποικιλία προσομοιώσεων κατά χρονικά βήματα της έγχυσης CO2 στον τόπο αποθήκευσης με τη χρήση του ή των τρισδιάστατων στατικών γεωλογικών μοντέλων της γης στο μηχανοργανωμένο προσομοιωτή του συγκροτήματος αποθήκευσης που κατασκευάζεται στη Φάση 2.
Φάση 3.1: Χαρακτηρισμός της δυναμικής συμπεριφοράς της αποθήκευσης
Εξετάζονται τουλάχιστον οι ακόλουθοι παράγοντες:
α) δυνατοί ρυθμοί έγχυσης και ιδιότητες του ρεύματος CO2,
β) επάρκεια μοντελοποίησης συζευγμένων διεργασιών (δηλαδή ο τρόπος κατά τον οποίο αλληλεπιδρούν στον/στους προσομοιωτή/ές διάφορες μεμονωμένες επενέργειες),
γ) χημικές διεργασίες (δηλαδή ο τρόπος κατά τον οποίο ανατροφοδοτούνται στο μοντέλο αντιδράσεις του εγχεόμενου CO2 με ορυκτά του ταμιευτήρα),
δ) χρησιμοποιούμενος προσομοιωτής ταμιευτήρα (μπορεί να απαιτούνται πολλαπλές προσομοιώσεις ώστε να επικυρωθούν ορισμένα ευρήματα),
ε) βραχυπρόθεσμες και μακροπρόθεσμες προσομοιώσεις (για να προσδιοριστεί η εξέλιξη και η συμπεριφορά του CO2 σε κλίμακα δεκαετιών και χιλιετιών, συμπεριλαμβανομένου του ρυθμού διάλυσης του CO2 στο νερό).
Η εκπόνηση δυναμικού μοντέλου θα φωτίσει τις άγνωστες πτυχές των εξής:
στ) πίεση και θερμοκρασία του σχηματισμού αποθήκευσης ως συνάρτηση του ρυθμού έγχυσης και της 6 σωρευτικής εγχεόμενης ποσότητας σε βάθος χρόνου,
ζ) οριζόντια και κατακόρυφη έκταση του CO2 έναντι του χρόνου,
η) φύση της ροής CO2 στον ταμιευτήρα συμπεριλαμβανομένων της συμπεριφοράς φάσεων,
θ) μηχανισμοί και ρυθμοί παγίδευσης CO2 (συμπεριλαμβανομένων σημείων υπερχείλισης και πλευρικών και κατακόρυφων σφραγιστικών στρώσεων),
ι) συστήματα δευτερογενούς απομόνωσης στο συνολικό σύμπλεγμα αποθήκευσης,
ια) χωρητικότητα αποθήκευσης και βαθμίδες πίεσης στον τόπο αποθήκευσης,
ιβ) κίνδυνος ρηγμάτωσης του (των) σχηματισμού(-ών) αποθήκευσης και των υπερκείμενων πετρωμάτων,
ιγ) κίνδυνος εισόδου του CO2 στο υπερκείμενο πέτρωμα,
ιδ) κίνδυνος διαρροής από τον τόπο αποθήκευσης (π.χ. μέσω εγκαταλελειμμένων ή ανεπαρκώς σφραγισμένων φρεάτων),
ιε) ρυθμός μετανάστευσης (σε ανοικτούς ταμιευτήρες),
ιστ) ρυθμοί σφράγισης της ρωγμής,
ιζ) μεταβολές στη χημεία των ρευστών του (των) σχηματισμού(-ών) και επακόλουθες αντιδράσεις (π.χ. μεταβολή pH, σχηματισμός ορυκτών) και συνεκτίμηση εκπόνησης μοντέλων αντιδράσεων για την αξιολόγηση των επιδράσεων),
ιη) μετατόπιση ρευστών σχηματισμού,
ιθ) αυξημένη σεισμικότητα και επιφανειακές υψομετρικές μεταβολές.
Φάση 3.2: Χαρακτηρισμός ευαισθησίας
Θα αναληφθούν πολλαπλές προσομοιώσεις για τον εντοπισμό της ευαισθησίας της αξιολόγησης σε παραδοχές που γίνονται για ειδικότερες παραμέτρους. Οι προσομοιώσεις θα βασίζονται στην αλλαγή των παραμέτρων στο (στα) στατικό(-ά) γεωλογικό(-ά) γήινο(-α) μοντέλο(-α) και στην αλλαγή των λειτουργιών και παραδοχών ρυθμού στην εργασία εκπόνησης δυναμικού μοντέλου. Στην εκτίμηση επικινδυνότητας θα ληφθεί υπόψη τυχόν σημαντική ευαισθησία.
Φάση 3.3: Εκτίμηση κινδύνου
Η εκτίμηση κινδύνου περιλαμβάνει, μεταξύ άλλων, τα εξής:
3.3.1. Χαρακτηρισμός επικινδυνότητας
Πραγματοποιείται χαρακτηρισμός επικινδυνότητας μέσω του χαρακτηρισμού των δυνατοτήτων διαρροής από το σύμπλεγμα αποθήκευσης, όπως διαπιστώνεται κατά την εκπόνηση δυναμικού μοντέλου και το χαρακτηρισμό ασφάλειας που περιγράφονται ανωτέρω.
Στο πλαίσιο αυτό εξετάζονται μεταξύ άλλων:
α) οι δυνητικές οδοί διαρροής,
β) το δυνητικό μέγεθος των συμβάντων διαρροής για πανομοιότυπες οδούς διαρροής (ρυθμοί ροής)
γ) οι κρίσιμες παράμετροι που επηρεάζουν τη δυνητική διαρροή (παραδείγματος χάριν, ανώτατη πίεση ταμιευτήρα, ανώτατος ρυθμός έγχυσης, θερμοκρασία, ευαισθησία στις διάφορες παραδοχές στο ή τα στατικά γεωλογικά μοντέλα της γης κ.λπ.)
δ) οι δευτερογενείς επενέργειες της αποθήκευσης CO2, συμπεριλαμβανομένων μετατοπισμένων ρευστών σχηματισμού και νέων ουσιών που δημιουργήθηκαν από την αποθήκευση CO2
ε) τυχόν άλλοι παράγοντες που μπορεί να αποβούν επικίνδυνοι για την υγεία του ανθρώπου ή για το περιβάλλον (παραδείγματος χάριν φυσικές κατασκευές συσχετιζόμενες με το έργο).
Ο χαρακτηρισμός επικινδυνότητας καλύπτει το πλήρες φάσμα δυνητικών συνθηκών λειτουργίας για τη δοκιμή της ασφάλειας του συμπλέγματος αποθήκευσης.
3.3.2. Εκτίμηση έκθεσης — με βάση τα χαρακτηριστικά του περιβάλλοντος και την κατανομή και τις δραστηριότητες του ανθρώπινου πληθυσμού πάνω από το σύμπλεγμα αποθήκευσης, και τη δυνητική συμπεριφορά και τύχη του CO2 που διαρρέει από δυνητικές οδούς που εντοπίστηκαν στη φάση 3.3.1.
3.3.3. Εκτίμηση επενεργειών — με βάση την ευαισθησία των συγκεκριμένων ειδών, κοινοτήτων ή ενδιαιτημάτων που συνδέονται με συμβάντα δυνητικής διαρροής τα οποία εντοπίζονται στη φάση 3.3.1. Όπου έχει σημασία, θα περιλαμβάνουν τις συνέπειες της έκθεσης σε υψηλές συγκεντρώσεις CO2 στη βιόσφαιρα (συμπεριλαμβανομένων εδαφών, θαλάσσιων ιζημάτων και βενθικών υδάτων (συνθήκες ασφυξίας στα εν λόγω περιβάλλοντα ως συνέπεια διαρροής CO2. Θα περιλαμβάνει επίσης εκτίμηση των επενεργειών άλλων ουσιών που μπορεί να είναι παρούσες σε ρεύματα διαρρέοντος CO2 (είτε ακαθαρσιών που είναι παρούσες στο ρεύμα έγχυσης ή νέων ουσιών που σχηματίζονται μέσω της αποθήκευσης CO2). Οι επενέργειες αυτές θα συνεκτιμώνται σε φάσμα χρονικών και χωρικών κλιμάκων και θα συνδέονται με φάσμα διαφόρων τάξεων μεγέθους συμβάντων διαρροής.
3.3.4. Χαρακτηρισμός επικινδυνότητας — ο οποίος θα περιλαμβάνει εκτίμηση της ασφάλειας και της ακεραιότητας του τόπου για την αποθήκευση CO2, βραχυπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα, συμπεριλαμβανομένης εκτίμησης της επικινδυνότητας της διαρροής υπό τις προτεινόμενες συνθήκες χρήσης και των επιπτώσεων στο περιβάλλον και την υγεία στη χείριστη περίπτωση. Ο χαρακτηρισμός επικινδυνότητας διενεργείται με βάση την εκτίμηση του δυνητικού κινδύνου, της έκθεσης και των επιδράσεων. Περιλαμβάνει εκτίμηση των πηγών αβεβαιότητας που εντοπίζονται κατά το χαρακτηρισμό και την εκτίμηση του τόπου αποθήκευσης και, εάν είναι εφικτό, περιγραφή των δυνατοτήτων μείωσης της αβεβαιότητας.